Pisidia Antiokheia, Isparta’nın Yalvaç ilçesi sınırları içerisinde yer alan ve Helenistik dönemden Bizans dönemine kadar önemli bir merkez olmuş bir antik kenttir. Kentin gelişimi ve büyümesiyle birlikte artan su ihtiyacını karşılamak amacıyla inşa edilen su kemerleri, dönemin mühendislik ve mimarlık harikalarından biri olarak günümüze ulaşan önemli kalıntılar arasındadır. Bu makale, Pisidia Antiokheia su kemerlerinin tarihi, mimarisi, inşa teknikleri ve günümüzdeki durumu hakkında detaylı bilgiler sunacaktır.
Tarihsel Arka Plan ve İnşa Süreci
Pisidia Antiokheia, MÖ 3. yüzyıl başlarında Selevkos Hanedanlığı tarafından kurulmuş ve Roma döneminde büyük bir refah yaşamıştır. Özellikle Roma İmparatorluk döneminde kentin nüfusu ve şehirleşmesi arttıkça, temiz suya erişim hayati bir önem kazanmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak için, kentin yaklaşık 10 kilometre kuzeyinde yer alan “Su Çıktı” olarak bilinen kaynaktan kente su taşımak amacıyla kapsamlı bir su yolu sistemi inşa edilmiştir.
Su kemerlerinin büyük bir kısmının MS 1. yüzyıla tarihlendiği düşünülmektedir. Bu yapılar, dönemin Roma su mühendisliğinin ileri düzeyini gözler önüne sermektedir. Arazinin topografik yapısına uygun olarak tasarlanan bu su yolu, tüneller ve su kemerleri aracılığıyla şehre ulaşmış ve Nympheum (anıtsal çeşme) adı verilen yapıda son bulmuştur. Bu sistemin, kentin toplam su ihtiyacının yaklaşık üçte ikisini karşıladığı tahmin edilmektedir.
Mimari ve Teknik Özellikler
Pisidia Antiokheia su kemerleri, kesme taşlardan inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan kalıntılar, dönemin inşa teknikleri hakkında önemli ipuçları vermektedir.
- Yükseklik ve Uzunluk: Ayakta kalan kemerlerin yüksekliği 5 ila 7 metre arasında değişmekle birlikte, mevcut uzunluğu 250 metreyi bulmaktadır.
- Kemer Ayakları: Kemer ayakları, 2.10 metre ölçülerinde ve 4 metre yükseklikte olup, harç kullanılmadan dikdörtgen blok taşların örülmesiyle yapılmıştır. Bu teknik, taşların birbirine mükemmel bir şekilde oturmasını sağlayarak sağlam bir yapı oluşturmuştur.
- Kemer Açıklıkları: Kemerlerin bindiği iki ayak arasındaki açıklık 3.80 metre ile 4.70 metre arasında değişmektedir. Ayakların oturduğu taban arazisinin durumuna göre bazı yerlerde kemerler doğrudan zemin üzerine otururken, bazı yerlerde 2-3 metre yüksekliğindeki blok taşlardan yapılmış temeller üzerine inşa edilmiştir.
- Su Olukları (Canalis): Su kemerlerinin üst yapısı büyük ölçüde tahrip olduğundan, suyun aktığı akaçların (canalis) yapısı tam olarak bilinememektedir. Ancak ele geçen mimari parçalardan, su oluğunun kesitinin yaklaşık 30 santimetre çapında daire şeklinde olduğu anlaşılmaktadır. Bu oluklar, suyun kente düzenli bir akışla ulaşmasını sağlamıştır.
Su kemerlerinin inşasında, arazinin engebeli yapısına uyum sağlamak için hem kemerli yapılar hem de tüneller kullanılmıştır. Bu durum, dönemin mühendislerinin topografik zorluklara karşı ne denli yaratıcı çözümler üretebildiklerini göstermektedir.
Günümüzdeki Durumu ve Koruma Çalışmaları
Pisidia Antiokheia su kemerleri, günümüzde kısmen ayakta kalıntıları bulunan önemli bir tarihi mirastır. Ancak yıllar içinde doğal etkenler ve insan tahribatı nedeniyle ciddi zarar görmüşlerdir. Özellikle üzerine sprey boya ile yazılan yazılar gibi tahribatlar, bu antik yapıların geleceği için endişe yaratmaktadır.
Bölgede Süleyman Demirel Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından yürütülen kazı çalışmaları, kentin ve su sistemlerinin anlaşılmasına büyük katkı sağlamaktadır. Ancak kalıntıların korunması ve gelecek nesillere aktarılması için acil önlemler alınması gerekmektedir. Modern su borularının bile antik güzergah üzerine döşenmesi, bu mirasın önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Önemi ve Değeri
Pisidia Antiokheia su kemerleri, sadece bir mühendislik harikası olmanın ötesinde, antik kentin yaşam damarı olmuştur. Kentin büyümesi, gelişmesi ve refah düzeyini sürdürebilmesi, kesintisiz bir su teminine bağlıydı. Bu kemerler, Roma İmparatorluğu’nun uzak eyaletlerinde dahi su mühendisliğine verdiği önemin ve bu alandaki uzmanlığın somut birer göstergesidir.
Kültürel turizm açısından da büyük bir potansiyele sahip olan bu yapılar, ziyaretçilere antik dönemin su yönetimi ve şehir planlaması hakkında eşsiz bir bakış açısı sunmaktadır. Pisidia Antiokheia su kemerleri, geçmiş medeniyetlerin insanlığa bıraktığı değerli bir miras olarak, korunmayı ve gelecek nesillere aktarılmayı beklemektedir.
Pisidia Antiokheia su kemerleri hakkında ek bilgi veya başka bir antik yapı hakkında araştırma yapmak ister misiniz?
